에스페란토 원작 소설

István Nemere. Moskvo, 1994. 181p. 20cm. Okazas murdo je verkisto Theo Velmer. Aŭ...?.

Recenzo de Marco Picasso

Kie fiaskas sciencpolico solvas inspektora malico

Fonto: Literatura Foiro, 154, aprilo 1995
Reta ligilo al la originalo: http://esperanto.net/literaturo/lf/nestviperrec.html
Aldonita de A. G. (2004-10-12)

Plenplenas ĉiu literaturo je "viperaj" familioj, ekde la Biblio.

Cetere ne necesas posedi eksterordinaran fantazion por eltrovi la plej komplikajn historiojn familiajn; la ĉiutaga gazetaro instruas nin pri kio eĉ la plej fervora menso de novelisto ne aŭdacus inventi.

Sed tiu historio, kiun ni trovas en la lasta romano de István Nemere, entenas plurajn ingrediencojn por doni al ĝi ian originalecon.

Ĉio aperas, iom post iom, el la krimenketo de policisto, sekve de nokta mistera murdo okazinta en altburĝa vilao. Kaj, kiel kutime, malantaŭ la formala prezento de animagordo kaj harmonio en familia etoso, kaŝas sin ĉiu ebla falsaĵo kaj malbono.

Ne multaj la rolantoj, ĉio disvolviĝas praktike en unu ĉambro dum unu longa somera tago: unueco tipe teatra, kaj kiel en teatro sin sekvas sur la scenejo la rolantoj, malkaŝante siajn timojn, siajn malvirtojn, unuvorte sian kaŝitan vivon.

La polica enketo ne estas preteksto por enscenigi la rolantojn, ĉar la murdo estas la kerno de la historio. Kaj por malkovri la kialon kaj la murdiston, la inspektoro renversas la sekretan animon de ĉiuj.

Ne konsideru tamen la verkon krimromano, aŭ ne legu gin kiel tian: kiel krimromano ĝi ne tro valorus. Jam de la unuaj paĝoj eĉ ne kutimiĝinta leganto de polichistorioj facile divenas la solvon, kvankam la aŭtoro klopodas plurfoje devojigi la leganton.

Kompreneble la recenzisto ne povas detale indiki la kialojn de tiu malforta parto, por ne elpreni tiun plezuron al tiuj legantoj, kiuj tamen volus mem malkovri kio kaj kiu rolis malantaŭ la kulisoj.

Sufiĉus konstati ke por helpi la verkiston la sciencpolico malbone laboris kaj la inspektoro sukcesas solvi la enigmon antaŭ ol siaj kolegoj de la laboratorio. Tamen, kiel menciite, ne la krimromanon oni legu, sed la psikologian aspekton de la historio, kiel (se komparo licas) por la fama La nomo de la rozo de Umberto Eco.

La lingvo kaj la stilo de Nemere estas konataj: kiel kutime sekaj kaj rapidaj. Iomete ĝenas iu vortfarado pere de streketo - ne nova por la aŭtoro - ekzemple: sidis-kuŝis, kiun eble oni povus samefike diri kuŝsidis.

Gratulon meritas la eldonisto, al kiu ne eskapis preseraroj, krom se ni volas tiel konsideri prezidanton anstataŭ Prezidento (p. 177), kaj du akuzativojn, kiuj eble (la dua certe) ne devus esti: nur la pintoj de kelkaj arboj desegniĝis sur !a ĉielon kaj kuŝante en liton. Male mankas la akuzativo (p. 60) en kelkaj gutoj defluis sur lia mentono. Sola vera preseraro sur p. 14, siaj anstataŭ "viaj": Jes, kompreneble, Trebs, kun siaj homoj, traserĉu...

Preskaŭ neniu neologismo, nur la nePIVaj vortoj meldo (p. 9) kaj parkano plurloke: sed kial la longa eksedziniĝi anstataŭ la akceptita divorci? Etaj makuloj, kiuj neniel forigas la valoron de brila, atentokapta legaĵo.

===============================

Recenzo de Sten Johansson

Malnove, malnove!

Reta ligilo al la originalo: http://esperanto.net/literaturo/roman/libr/nestviperrec.html
Aldonita de A. G. (2004-10-12)

Naŭ personoj troviĝas en granda vilao. Tondras pafo, kaj jen restas ok, el kiuj unu estas la murdinto. Alvenas detektivo, kiu interparolas kun la suspektatoj. Ĉiuj agas strange, ĉiuj havis motivon murdi. Finĉapitre li kolektas ilin en la salono kaj rakontas al ili, kiel ĉio okazis. Ĉiuj surpriziĝas, ankaŭ la kunlaboranta detektivino kaj la murdinto mem.

Tia ekstreme kliŝa intrigo de krimromano ja neniel rilatas al realaj murdoj kaj enketoj, tamen oni legante pretas akcepti ĝin, sub kelkaj kondiĉoj. Unue, la aŭtoro devas kredindigi la bazajn konfliktojn de la dramo. Due, li devas mastri la arton de suspenso, t.e. konservi la eksciton de evento al evento en la ĉeno ekde komenca enigmo ĝis fina solvo. Kaj trie, li devas krei intrigon funkciantan kvazaŭ kiel horloĝa mekanismo, sen paneoj, sen hazardaj misoj.

En Nesto de viperoj bedaŭrinde István Nemere ne plenumis tiujn postulojn. Lia mekanismo havas gravajn mankojn. En ĝi li rakontas pri la fama kaj sukcesa verkisto Theo Velmer, kiu estas riĉa sed ne feliĉa, ĉar ĉirkaŭ li svarmas malicaj parazitoj, la viperoj, kiuj profitas de lia verkado. Ili estas la eldonisto, la edzino kaj ŝiaj amantoj, la filino kaj ŝia fianĉo, kaj eĉ la geservistoj ŝajne incitas lin. Ĉu jen esprimo de membiografiaj frustriĝoj? Neeble scii, sed la sento de la verkisto Theo iĝas nekomprenebla al la leganto, kiam montriĝas, ke ne li sed unu el la "viperoj" verkis liajn librojn. Theo Velmer nur pruntedonis siajn nomon kaj vizaĝon. Malgraŭ tio, li opinias ke la tuta bando profitas de lia laboro, ne male, kaj li volas seniĝi de ili. Sed anstataŭ vendi la domon kaj forvojaĝi, kiel eble farus normala homo, li elpensas komplikan "fuĝo-planon", kiun la aŭtoro simple ne sukcesas motivigi aŭ kredindigi. Entute la personeco de Theo restas nesolvita enigmo.

Ĉi krimromano baziĝas sur la modelo "fermita ĉambro". La murdinto devas esti unu el limigita aro da personoj ĉeestantaj. Por garantii tion, verkistoj ĝis nun elpensis plej strangajn teknikajn solvojn. Nemere male eĉ ne zorgas ion ajn elpensi, sed simple supozigas al ni, ke neniu alvenis de ekstere. Bedaŭrinde, tian aŭtoritaton li ne havas, ke mi kiel leganto akceptas tian supozon.

Verkanto de tradicia krimromano devas provizi al la leganto kelkajn detalojn, kiuj ebligas spekulativi pri ebla kulpeco de diversaj suspektatoj sinsekve, tamen necesas konservi malcertecon ĝis proksimiĝas la fino. Pri tio Nemere plene fiaskas en Nesto de viperoj. Sur la paĝo 15a jam evidentas la ĝusta klarigo de la ĉefa, baza enigmo, kaj baldaŭ poste oni komprenas la plenan solvon. Poste oni nur tediĝas pro la stulteco de la detektivoj, dum ĉio ade-ade konfirmas la ĝustan solvon. Tial ankaŭ la subita fina klarvido de la policisto - kiel fulmo de klara ĉielo - ŝajnas stulta.

Troviĝas ankaŭ pluraj misoj en la intrigo, kiuj rezultas de granda malzorgemo ĉe la aŭtoro. Iu antaŭ la murdo portis (kaj perdis) vestaĵojn ien (p. 138), sed poste tiuj vestaĵoj estas uzataj tie, de kie oni portis ilin (p. 171-172). Evidente, Nemere forgesis kion li skribis antaŭ tridek paĝoj... En paĝo 88 estas menciata io pri la staturo de suspektato, kio malebligus la tutan intrigon, se la aŭtoro plu memorus ĝin. Ĉe nekropsio oni konstatas, ke la murdito kun kapo krevigita en sangan mason estis - ĵus razita! (p. 71) En paĝo 169 aperas stultaĵo pri testamento, kiu senkiale ne estus ebla. Amuza detalo estas, ke pro murdo de romanverkisto oni avertas la ministron pri internaj aferoj (p. 39). Ĉu ankoraŭ persona ambicio de la aŭtoro?

Malgraŭ ĉiuj menciitaj fuŝoj, oni tamen rimarkas, ke la aŭtoro estas profesia metiisto, kiu eĉ per la maldekstra mano, dum li sendube pensas pri io pli interesa, kapablas teksi pli-malpli funkciantan rakonton. Kvankam ĉiuj fuŝoj ja ĝenas, tamen eblas legi la tuton sen tro enui.

Se diri ion ankaŭ pri ne-intrigaj ecoj de la verko, oni trovas iom da naturpriskriboj sufiĉe banalaj komence kaj fine, kaj tre malnovstilan prezentadon de diferencoj klasaj kaj seksaj. Temas pri servistoj el epoko longe antaŭ sindikatoj kaj socialaj leĝoj, kaj pri virinoj el tempo eble ekzistinta nur en la revoj de viroj.

Se la enhavaj mankoj estas pretervideblaj, la lingvaj makuloj bedaŭrinde ne tiel facile forgeseblas. En ĉiuj verkoj de Nemere oni trovas apartaĵojn, kiel ekz. mankon de subjekto en subpropozicio - "la 'maljunulo' ege kolerus, se scius pri tiu kutimo" (p. 5). Oni trovas adjektivan participon kie devus esti adverba - "vi saltis al li, eluzinta miron" (p. 53). Kaj oni trovas uzadon de "ĝis" en la senco de dum (p. 93, 135, 167 k.a.). Sed en ĉi verko tio estas apenaŭ la antaŭnomo. Svarmas aliaj lingvaj fuŝoj. Jen aperas misuzo de "si" ĉe la unua kaj dua persono - "se vi ion tion sugestus al si mem" (p. 103), "ni sukcesis forigi de si" (p. 134). Oni trovas misuzon de "ni kun..." en la senco mi kaj... (p. 131). Troviĝas impona vico da vortoj aliloke neekzistantaj: "toaleto" (p. 5, 98 k.a. = necesejo), "mikroskopia" (p. 8), "reprodukcio" (p. 8), "meldo" (p. 9, = anonco, averto), "velveto" (p. 24, = veluro), "frizuro" (p. 30, 178, = frizaĵo), "muskulo" (p. 47, = muskolo), "pantalono 'farmera'" (p. 47, = ĝinzo), "noteso" (p. 50 k.a. = notkajero), "akciono" (p. 63, = ago), "parkano" (p. 65 k.a. eble = fenestrobreto), "seksuala" (p. 160), "inferna" (p. 161), kaj krome la tre rara "trampli" (p. 82, = treti, stamfi). Eĉ pli ĝena estas amasa misuzado de vortoj: "mallaŭte" (p. 5, = silente), "materio" (p. 12, = ŝtofo), "damaĝigos" (p. 19, = damaĝos), "vestaĵo (...) maljuna" (p. 30, = malnova), "puno" (p. 52, = kulpo), "murdisto" (p. 78 k.a. = murdinto), "konservbiero" (p. 97, = skatolo/doso da biero), "konfesi" (p. 104, = atesti), "lumigi" (p. 107 k.a. = lumi), "elpresi" (p. 116, = elpremi), "sur la koridoro" (p. 134, = en), "hareroj" (p. 148, = haroj), "ekscitiga" (p. 149, = ekscita), "reciproka" (p. 150, = mala), "demonstrantoj" (p. 152, = manifestaciantoj), "ekpenso" (p. 168, 174 k.a. = ideo), "venĝi ilin" (p. 169, = venĝi kontraŭ ili). Plej stranga el ĉiuj lingvaj strangaĵoj de ĉi libro tamen estas la vorto "malnove". Ĝi eble ne ŝajnas strangaĵo, sed jam aliloke Nemere iufoje uzis ĝin en la sencoj longe, delonge, antaŭlonge. Ĉi-verke tiu uzo iĝis manio, se ne diri obsedo. Sendube aperas cento da kazoj, ofte dufoje en unu paĝo: "malnove li ne pensis pri tio" (p. 120), "de malnove mi lin amis" (p. 128), "tio jam okazis tre malnove" (p. 133), "li konis Rotten jam malnove" (p. 133) ktp. Oni havas la impreson, ke temas pri teksto malzorge tradukita de sensperta kaj senvortara tradukanto, kaj poste neniam kontrollegita.

El ĉiuj verkoj de Nemere mi konsideras ĉi libron la malplej leginda. Kolofone oni mencias "respondecan redaktoron" Ŝevĉenko. Estus interese ekscii, pri kia redaktado li respondecis.