에스페란토 원작소설 [재고 없슴]

Recenzo de Don Harlow

La monto

Reta ligilo al la originalo: http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/Recenzoj/monto.html
Aldonita de A. G. (2004-10-11)

Dum pluraj jaroj, la monto staris en regiono okupata de la malamiko. Poste dum kelkaj tagoj la fronto proksimiĝis al ĝia piedo, kaj granda batalo okazis apud nemalproksima vilaĝo. Tuj poste oni komisiis al kvar soldatoj, antaŭaj partizanoj nove rekrutitaj en la armeon, grimpi al la supro por kontroli pri kondiĉoj inter la preskaŭ nekonataj tieaj loĝantoj.

La kvar soldatoj neniam revenis, kaj kvar jarojn poste, longe post la militfino, oni sendis Majoron Reman por enketi pri la sorto de la perditaj soldatoj. Lia enketo inter la izolitaj vilaĝanoj, kaj la sorto de la soldatoj en ilia stranga societo, konsistigas la intrigon de ĉi tiu romano. La temo, aŭ temoj, kompreneble estas, kiel ordinare ĉe Nemere, pli vastaj: la komparo inter nia societo kaj tute primitiva, tamen unike sukcesa, societo; kaj la efiko de fremda influo je tiu lasta, precipe kun la ideo, ke "el perforto naskiĝas perforto".

Mi opinias, ke ĉi tiu estas pli frua romano de Nemere, eble verkita originale en la hungara kaj nur lastatempe esperantigita. Kvankam ne troviĝas indiko pri tio sur la titolpaĝo, la datoj "1979-1980" fine de la romano estas almenaŭ sugestaj. Cetere, la leganto baldaŭ rimarkas, ke la rakontmaniero estas pli facila -- pli "primitiva", se vi preferas, komencante komence kaj finante fine. La tuta historio rakontiĝas el la vidpunkto de Majoro Reman dum lia enketado inter la iomete malparolemaj vilaĝanoj.

La romanon mi trovis bone verkia, sed min iom ĝenis unu sufiĉe grava nekonsekvencaĵo. Nome, kial la vilaĝanoj tiom rifuzis klarigi al Reman la aferon pri la malapero de la soldatoj? Evidentiĝis, ke ili ne multe timas la leĝojn de la "subanoj" -- kaj ankaŭ montriĝis, ke ili sentas neniom da honto pri tiu afero. La sola pravigo por tio estas, ke se la vilaĝanoj frue klarigus, la romano estus nur 15-paĝa.

La prezento de la libro estas iom pli bela ol tiu de, ekzemple, Febroj; la kartona kovrilo estas pli fortika, kaj la bildo estas tre klare desegnita. Aliflanke, kelkaj paĝoj estas preskaŭ nelegeble palaj. Ankaŭ gregas la kutimaj preseraroj, kiuj amase difektis Febrojn. Aparte mislegiga estis tiu duobla eraro malsupre de paĝo 63: "La besto certe ekflavis la adoron de la ejoj..." (ekflaris la odoron?).

Sume: libro entute ne tiel bona kiel, ekzemple, La blinda birdo aŭ Febroj, tamen leginda kaj plezure legebla.

======================================

Recenzo de Sten Johansson

Utopia monto

Reta ligilo al la originalo: http://esperanto.net/literaturo/roman/libr/montrec.html
Aldonita de A. G. (2004-10-11)

En kelkaj verkoj de István Nemere ripetiĝas variaĵoj de unu temo: iu viro faras ekspedicion, mision, al iu fermita mondo, kie oni vivas alimaniere. Eble la plej sukcesa ekzemplo de tiu temo estas La monto. En ĝi ni sekvas majoron Reman supren sur monton, mil metrojn super la ĉirkaŭa ebenaĵo. Li serĉas spurojn de kvar soldatoj malaperintaj surmonte en milito, kiu trapasis la regionon antaŭ kvar jaroj.

Jam komence ni ekscias ke ĉi monto "aspektas, kiel la montoj desegnitaj en infanfabeloj" (p. 5). Kaj vere estas io fabeleca pri ĉi mistera loko, kie manpleno da homoj vivas izolite de ĉiuj homoj vivantaj sube. Al ĝia supro kondukas nur unu pado, kiu sepfoje ĉirkaŭiras la monton antaŭ ol atingi la supran mondon. Kaj tie supre la homoj vivas en eta komunisma socio, en paco, konkordo, simpleco kaj vero.

Tiu ironieta priskribo tamen ne ĝuste resumas la rakonton. Male, la romano tre realisme, trankvile kaj senpatose scenigas la vivon de la montanoj. Ilia veremo ne estas tiel granda, ke ili tuj malkaŝas al majoro Reman, kio okazis al la kvar malaperintaj soldatoj. Dum semajna restado inter ili, nur iom post iom li ekkonas ilian vivon, palpesplorante ekscias pli kaj pli pri la dummilitaj eventoj, kaj fine komprenas kio kial okazis.

La rakonto estas simpla kaj malgraŭ fabelecaj kaj utopiecaj cirkonstancoj tamen aperas tre kredinda en ĉiuj konkretaj detaloj. Kaj da tiaj troviĝas amase. Nemere tre bone priskribas la vivon de la montanoj. Lia stilo ja kutime estas sufiĉe vortavara kaj lakona, kaj en ĉi tiu kazo ĝi neordinare bone konvenas al la arkaika-arkadia, simpla, honesta estado surmonta. La impreso estas, ke li portas nin ne nur mil metrojn supren, sed krome mil jarojn pasinten.

Ankaŭ pluraj el la homaj portretoj, same de la majoro kiel de kelkaj montanoj, estas vivaj, individuecaj kaj memorindaj. Ŝajnas ke la homspeco aperanta ĉi-romane aparte akordiĝas kun la priskribaj rimedoj de István Nemere.

Oni trovas ankaŭ en La monto lingvajn malglataĵojn tipajn de Nemere. Temas - eble pli ol en aliaj verkoj - pri nebone elektitaj vortoj, ekzemple "suflori" (p. 20) anstataŭ flustri, "kerno" (p. 12) anstataŭ semo, "glaciaro" (p. 76) anstataŭ glaciejo/glaĉero. Plue temas pri konfuzo de transitiveco - "elektra bulbo inundis ĉagrenan lumon" (p. 6) (= inundigis, disverŝis), "Glitas la ŝtonoj" (p. 65) (= glitigas, estas glitaj). Mankas subjektoj de frazoj - "Nenie vidis montanojn" (p. 61). Aperas plurfoje ĉarme konata hungarismo de vortordo - "La majoro staris longe, enmane kun malplena poteto" (p. 73). Esceptokaze eĉ preseraroj povas komike cerbumigi la leganton - "La besto certe ekflavis la adoron de la ejoj" (p. 63). Sed mi ne tro multe plendu; la lingvaĵo malgraŭ tiaj makuletoj estas flua, natura, facila kaj plejparte konvena al la enhavo.

Librofine majoro Reman kunfandiĝas kun la aŭtoro en iomete patosa deklaro: "Jes, mi priskribos la historion de la Monto, ĉion, kion mi vidis, travivis tie. Eble la mondo iom ŝanĝiĝos pro tio" (p. 166). Nu, la mondo ja ŝanĝiĝis de 1984, tamen ĉu pro ĉi libro, mi ne scias. Certe ĉi tiu kaj aliaj romanoj de Nemere, facile legeblaj sed kun serioza temo, almenaŭ tre pozitive ŝanĝis la Esperantan literaturon. Dank' al ili, ĝi altiĝis, se ne mil, do almenaŭ kelkajn metrojn.